Андрэй Бандарэнка: палітвязень ці звычайны зэк?

Прыйшоў час па-іншаму зірнуць на Андрэя Бандарэнку, дараваць яму дробныя адступлення ад ідэалу праваабаронцы і прызнаць яго палітычным зняволеным, выказвае меркаванне на сайце belaruspartisan.org юрыст Міхаіл Пастухоў.

Вызваленне 22 жніўня шасці палітвязняў Мікалая Статкевіча, Мікалая Дзядка, Ігара Аліневіча, Яўгена Васьковіча, Арцёма Пракапенка і Юрыя Рубцова з'яўляецца, на мой погляд, нагодай для таго, каб абмеркаваць пытанне аб статусе былога праваабаронцы, кіраўніка прыватнага культурна-асветніцкай установы «Платформы инновейшн» Андрэя Бандарэнка. Кім яго лічыць: палітвязням або звычайным зэкам?

Хто ён такі?

Андрэй Бандарэнка нарадзіўся 14 красавіка 1973 у горадзе Ваўкавыск Гродзенскай вобласці. Скончыў Мінскі дзяржаўны лінгвістычны універсітэт, атрымаўшы спецыяльнасць выкладчыка французскай і нямецкай моў. Пасля ВНУ два гады працаваў у міністэрстве спорту і турызму перакладчыкам. Затым заняўся будаўнічым бізнесам і пастаўкамі будаўнічага абсталявання.

Непрыемнасці для Андрэя пачаліся ў 2008 годзе, калі ён вырашыў балатавацца ў дэпутаты беларускага парламента. Тады яго арыштавалі, абвінаваціўшы ў здзяйсненні эканамічнага злачынства. Ён правёў у следчым ізалятары без малога два гады па абвінавачванні ў здзяйсненні эканамічнага злачынства.

У 2009 годзе суд прыгаварыў Бандарэнка да сямі гадоў пазбаўлення волі. Аднак па скарзе асуджанага прысуд быў адменены. Тады органы следства прад'явілі яму новае абвінавачанне - у махлярстве.

На гэты раз яго асудзілі на шэсць гадоў калоніі, хоць, па словах Бандарэнка, ніякіх доказаў віны ў ходзе разгляду справы прадстаўлена не было. Зноў барацьба за справядлівасць, і ў сакавіку 2011 года Мінскі гарадскі суд прызнаў Бандарэнку невінаватым.

Больш за тое, Бандарэнка запатрабаваў спагнаць з органаў следства кампенсацыю за 22 месяцы знаходжання пад вартай і такая кампенсацыя, у суме 120 мільёнаў была спагнаная на яго карысць.

У чэрвені 2011 года Бандарэнка разам з яшчэ некалькімі былымі зняволенымі стварыў інфармацыйна-асветніцкае аб'яднанне "Платформа". Асноўнай мэтай гэтага аб'яднання з'яўлялася абарона правоў асуджаных i асоб, якія сутыкнуліся з несправядлівасцю беларускай пенітэнцыярнай сістэмы.

У той час практычна ні адна праваабарончая арганізацыя ня вывучала сітуацыю ў калоніях, следчых ізалятарах і ізалятарах часовага ўтрымання.

Аднак «Платформа» ва ўмовах беларускай рэчаіснасці пратрымалася нядоўга. Яна была ліквідаваная ў кастрычніку 2012 года рашэннем Мінскага гаспадарчага суда па прычыне фармальных парушэнняў заканадаўства.

Ужо ў снежні 2012 года Бандарэнка з групай сваіх аднадумцаў зарэгістраваў новую культурна-асветніцкую ўстанову «Платформа инновейшн». Яно стала спадкаемцай «Платформы» і займалася тымі ж пытаннямі.

Адным з важных напрамкаў дзейнасці арганізацыі з'яўлялася падрыхтоўка штогадовых маніторынгавых справаздач, прысвечаных абароне правоў асоб, якія ўтрымліваюцца ў месцах пазбаўлення волі. Такіх справаздач было падрыхтавана ўсяго дзве, аднак іх распаўсюд моцна ўразіў грамадскасць і беларускія ўлады. У іх паведамлялася пра факты катаванняў, жорсткага, бесчалавечнага абыходжання з вязнямі. Справаздачы былі размешчаны ў сетцы інтэрнэт як на рускай, так і англійскай мовах.

Варта адзначыць, што Андрэй Бандарэнка неаднаразова пераследаваўся за сваю праваабарончую дзейнасць, у тым ліку яго каралі адміністрацыйнымі арыштамі. Яму таксама пагражалі завядзеннем крымінальнай справы нібыта за паклёп у дачыненні да супрацоўнікаў міліцыі.

Яго затрымалі таемна 1 красавіка 2014 года. Толькі 12 красавіка стала вядома, што ён утрымліваецца ў следчым ізалятары на Валадарскага і абвінавачваецца ў нападзе на жанчыну. Пазней Бандарэнка былі прад'яўленыя тры эпізоды, інкрымінаваныя органамі следства як хуліганства. Першы эпізод адбыўся 5 лютага 2014 года каля кафэ «Старажытная легенда» на вуліцы Чкалава з удзелам раней судзімага Артура Яворскага.

Па версіі следства, Бандарэнка нанёс пацярпеламу, які папрасіў закурыць, удар у твар, прычыніўшы лёгкія цялесныя пашкоджанні. Па гэтым эпізодзе сведкам праходзіла жанчына пад выдуманым імем, да якой следства ўжылі меры абароны, баючыся за яе жыццё і здароўе. Такіх дзіўных сведак мы часта бачым у справах, калі ў следства няма важкіх доказаў.

Другі эпізод ўяўляў сабой сварку, якая адбылася ўначы 27 сакавіка ў пад'ездзе дома па вуліцы Чкалава, дзе пражываў Бандарэнка. Гаворка ішла пра канфлікт з суседкай Таццянай Радзівон, якая ўкусіла яго за палец. Трэці эпізод адбыўся тады ж ноччу 27 сакавіка ў Кастрычніцкім РУУС Мінска, куды Бандарэнка быў дастаўлены разам з канфліктнымі суседзямі: маці і дачкой. Знаходзячыся там, Бандарэнка нагой выбіў тэлефон з рук Радзівон, якая фатаграфавала яго, калі ён сядзеў на лаўцы, а затым ударыў у твар маці Радзівон - Наталлю Травулька. Цялесныя пашкоджанні пацярпелым былі кваліфікаваныя як лёгкія, не пацягнуўшыя кароткачасовага расстройства здароўя.

Ва ўсіх выпадках Андрэй Бандарэнка выпіўшы і, як сцвярджае следства, дзейнічаў з хуліганскіх намераў.

29 ліпеня 2014 года ў судзе Кастрычніцкага раёна Мінска пачаўся судовы працэс. Яго вяла суддзя Ала Абакунчык. Вось некаторыя рыскі першага дня працэсу. Пасля тлумачэнні правоў абвінавачанага Бандарэнка і ягоны адвакат Дар'я Ліпкіна заявілі сем хадайніцтваў, у тым ліку аб змене меры стрымання. Аднак усе хадайніцтвы былі адхіленыя. Бандарэнка адмовіўся даваць паказанні ў судзе па першым эпізодзе хуліганства, таму што пацярпелы А. Яворский ў суд не з'явіўся. У ходзе допыту, тлумачачы сітуацыю з інцыдэнтам ў РУУС, Бандарэнка сказаў, што жанчына вырашыла яго зфатаграфаваць, і ён нагой выбіў у яе з рук фотаапарат.

Таццяна Радзівон і Наталля Травулька, дачка і маці, якіх следства прызнала пацярпелымі, заявілі, што даруюць Бандарэнку. Таццяна Радзівон таксама паведаміла суду, што спачатку ў міліцыі пісала заяву аб адміністрацыйнай адказнасці Бандарэнка, але потым «прыйшоў міліцыянт, забраў заяву і сказаў пісаць новую - пра крымінальную адказнасць». Судовы працэс у дачыненні да Бандарэнкі доўжыўся з перапынкамі да 12 жніўня 2014 года. Пракурор у сваёй прамове запрасіў для Бандарэнкі пяць гадоў пазбаўлення волі ў калоніі ўзмоцненага рэжыму. Абаронца прасіла суд перакваліфікаваць абвінавачванне на частку 1 артыкула 9.1 Кодэкса аб адміністрацыйных правапарушэннях («Наўмыснае прычыненне цялеснага пашкоджання»).

У выніку суд прызнаў Бандарэнку вінаватым у здзяйсненні хуліганства, злоснага хуліганства і асабліва злоснага хуліганства (часткі 1, 2 і 3 артыкула 339 КК) і прызначыў яму пакаранне ў выглядзе чатырох гадоў пазбаўлення волі ў калоніі ўзмоцненага рэжыму. З прычыны амністыі тэрмін быў скарочаны да трох гадоў.

Калі ацэньваць факты аб'ектыўна ...

Мне давялося наведаць некалькі судовых пасяджэнняў па гэтай крымінальнай справе, а пазней вывучыць касацыйную скаргу Бандарэнкі. У выніку ў мяне склалася перакананне, што крымінальны пераслед у дачыненні да Бандарэнкі быў інспіраваны, а даказальная база з'яўляецца сумнеўнай і супярэчлівай.

Больш за тое, устаноўленыя факты супрацьпраўнай дзейнасці кваліфікаваныя заведама незаконна як хуліганскія дзеянні.

Па-першае, у дзеяннях Бандаренкі адсутнічаюць прыкметы хуліганства па ўсіх трох эпізодах абвінавачвання. Для гэтага дастаткова больш уважліва вывучыць абставіны справы і супаставіць іх з прыкметамі складу хуліганства. Па-другое, у матэрыялах крымінальнай справы маецца шэраг супярэчнасцяў і непраўдзівых доказаў. Па-трэцяе, расследаванне крымінальнай справы і судовы разгляд былі праведзены тэндэнцыйна і аднабакова. Пры разглядзе справы ў судовым паседжанні не былі забяспечаны роўныя ўмовы па прадстаўленні і даследаванню доказаў, выказвання бокам абароны думкі па пытаннях, якія маюць значэнне па крымінальнай справе.

Шматлікія хадайніцтвы, заяўленыя суду Бандарэнка і яго абаронцам, былі адхіленыя. Так, суд адмовіў ў выкліку і допыце эксперта, сведак абароны. Варта таксама звярнуць увагу на тое, што суд па выніках разбору вынес надзвычай жорсткі прысуд - чатыры гады ізаляцыі ў папраўчай калоніі ўзмоцненага рэжыму (адзін год зняты па амністыі). Пры гэтым не было ўлічана, што Бандарэнка меў на ўтрыманні малалетнюю дачку, раней ня быў судзімы, публічна папрасіў прабачэння перад пацярпелымі Радзівон Т.Р. і Травулька Н.Г.».
Час расставіць кропкі над «i»

Прайшло ўжо больш за год пасля вынясення абвінаваўчага прысуду ў дачыненні да Бандарэнка.

Ён паспеў памяняць месца «адседкі» (Бабруйскую калонію на Шклоўскую). За гэты час ён стаў «злосным парушальнікам рэжыму» і «паспяхова» пазбег дзеяння закона аб амністыі. Цяпер ён пакутуе ў адзіночнай камеры, у якой у свой час сядзеў Мікалай Статкевіч. Ён працягвае змагацца за свае правы, накіраваўшы куды толькі можна скаргі з патрабаваннем перагляду прысуду. Пакуль безвынікова.

За што сядзіць Андрэй Бандарэнка? Ва ўсякім выпадку, не за хуліганскія дзеянні, матываў якіх у яго не было. Тады за што?

На мой погляд, за сваю смелую і актыўную праваабарончую дзейнасць, якая высвяціла шмат негатыву ў дзеючай пенітэнцыярнай сістэме Беларусі.

Думаю, што прыйшоў час па-іншаму зірнуць на Андрэя Бандарэнка, дараваць яму дробныя адступлення ад ідэалу праваабаронцы і прызнаць яго палітычным зняволеным. Ён гэтага заслужыў сваёй папярэдняй дзейнасцю.