Незалежных журналістаў дзяржава карае рублём

У Беларусі працягваюць пераследаваць журналістаў за працу без акрэдытацыі. За першыя тры месяцы гэтага года агульная сума штрафаў склала больш за 23 млн. рублёў. Эксперты чакаюць, што з набліжэннем выбараў сітуацыя будзе толькі пагаршацца.

10 Сакавіка прэзідэнт Еўрапейскай федэрацыі журналістаў (ЕФЖ) Могенс Бліхер Б’ерегард накіраваў міністру інфармацыі Беларусі Ліліі Ананіч зварот з заклікам пачаць дыялог аб увядзенні ў беларускае заканадаўства статусу “журналіст-фрылансер”. Б’ерегард запрасіў Ананіч наведаць галоўны офіс ЕФЖ ў Брусэлі, каб абмеркаваць сучасную практыку фрыланс-журналістыкі ў Еўропе, перадае БелаПАН.

І хоць Ананіч наўрад ці адгукнецца на запрашэнне ЕФЖ, ліст адтуль зноў нагадаў, што працуючыя у Беларусі журналісты-фрылансеры пастаянна сутыкаюцца з праблемамі.

Улады працягваюць караць штрафамі тых фрылансераў, якія супрацоўнічаюць з замежнымі СМІ без акрэдытацыі.

І калі з красавіка па снежань 2014 агульная сума штрафаў, па дадзеных Беларускай асацыяцыі журналістаў (БАЖ), склала 52.050.000. Рублёў, то за няпоўныя тры месяцы гэтага года ўжо выпісана штрафаў на агульную суму 23.400.000 рублёў.

Брэсцкая журналістка Аліна Літвінчук была аштрафаваная ў студзені і лютым на 5,4 млн. І 7,2 млн. рублёў адпаведна. Тамара Шчапёткіна (таксама з Брэста) 6 сакавіка атрымала штраф 7,2 млн. рублёў, гомельская журналістка Ларыса Шчыракова 12 сакавіка аштрафаваная на 3,6 млн. рублёў.

Усе журналісты былі прызнаныя вінаватымі паводле частцы 2 артыкула 22.9 Кодэкса аб адміністрацыйных правапарушэннях - незаконны выраб і распаўсюд прадукцыі СМІ.

Намеснік старшыні БАЖ юрыст Андрэй Бастунец адзначае, што беларускае заканадаўства аб СМІ не прадугледжвае адміністрацыйнай адказнасці за працу без акрэдытацыі.

“У Кодэксе аб адміністрацыйных правапарушэннях няма такога артыкула, - падкрэсліў Бастунец у інтэрв'ю БелаПАН. - Пра гэта ідзе гаворка ў законе аб СМІ, у пастанове аб акрэдытацыі карэспандэнтаў замежных СМІ, але там не прадугледжана адміністрацыйная адказнасць. Там іншыя формы адказнасці ўстаноўлены, у прыватнасці пазбаўленне на паўгода, напрыклад, іншых карэспандэнтаў гэтага СМІ акрэдытацыі”.

Прадстаўнік БАЖ называе адвольным прымяненне да фрылансерам артыкула аб незаконным вырабе прадукцыі СМІ.

“Гэта адвольнае прымяненне закона, які проста нацягваюць на сітуацыю, - кажа Андрэй Бастунец. - Гэта абсалютна неправамерна, таму што там устаноўлена адказнасць за парушэнне парадку вырабу прадукцыі СМІ, а журналіст яе ня вырабляе. Ён рыхтуе паведамленні і матэрыялы для СМІ. А вось ужо рэдакцыя вырабляе прадукцыю сродкі масавай інфармацыі. Як з вызначэння вынікае, гэта не прадукцыя журналіста, гэта прадукцыя СМІ”.

Бастунец таксама адзначыў, што абноўлены закон аб сродках масавай інфармацыі, які ўступіў у сілу з 1 студзеня 2015 года, ніяк не вырашыў праблемы фрылансераў.

“Непасрэдна пра іх гаворка не ідзе, - адзначыў суразмоўца. - Магло б у нейкай ступені палегчыць становішча тых з фрылансераў, якія супрацоўнічаюць з інтэрнэт-рэсурсамі, то, што цяпер і гэтыя рэсурсы патрапілі пад дзеянне закона. Але праблема ў тым, што яны патрапілі часткова. На іх ўсклалі абавязкі і адказнасць нават больш жорсткія, чым у традыцыйных медыя. Аднак калі зыходзіць з тэксту закона, то з яго не вынікае, што інтэрнэт-рэсурс з'яўляецца рэдакцыяй і, адпаведна, можа выдаваць сваім карэспандэнтам, у тым ліку няштатным, пасведчанне”.

Праблема заключаецца ў тым, падкрэслівае ён, што журналісты павінны (гэта ўжо іншы артыкул закона) пры ажыццяўленні прафесійнай дзейнасці па патрабаванні прад'яўляць службовае пасведчанне.

“А гэта пасведчанне, па тым жа законам, можа выдаваць толькі рэдакцыя СМІ. Адпаведна, журналіст павінен з гэтай рэдакцыяй знаходзіцца ў якой-то вельмі шчыльнай сувязі, каб атрымаць такое пасведчанне”, - сказаў Бастунец.

БАЖ неаднаразова заклікала да таго, каб у заканадаўства былі ўнесеныя змены, якія палегчылі б жыццё фрылансерам.

"Апошні адказ з Палаты прадстаўнікоў абвяшчаў, што заканадаўства не мае патрэбу ў карэкціроўцы. Хоць там нашы прапановы як раз тычыліся праблем фрылансераў", - падкрэсліў Бастунец.

У той жа час медыяаналітык Паўлюк Быкоўскі адзначае: міністр інфармацыі Лілія Ананіч кажа аб магчымасці акрэдытацыі інтэрнэт-журналістаў, якія да гэтага часу юрыдычна журналістамі не лічыліся.

“Аднак пасведчанне журналіста можа выдаваць юрыдычная асоба, на якую ўскладзены функцыі рэдакцыі, у той час як большасць уладальнікаў сайтаў і блогаў у лепшым выпадку індывідуальныя прадпрымальнікі”, - падкрэсліў эксперт у інтэрв'ю БелаПАН.

“Што тычыцца фрылансераў, якія працуюць на замежныя СМІ, то патрабаванне акрэдытацыі пры МЗС Беларусі ніхто не адмяняў. Увогуле, сітуацыя не асабліва змянілася (пасля ўступлення ў сілу новага закона. - Т.К.)”, - падкрэсліў Быкоўскі.

Варта адзначыць: эксперты ўпэўненыя, што беларускія ўлады не пойдуць на лібералізацыю закона аб СМІ, які міжнародныя журналісцкія арганізацыі крытыкуюць і называюць рэпрэсіўным. Больш за тое, яны чакаюць, што з набліжэннем выбараў ціск на незалежных журналістаў, у тым ліку і фрылансераў, будзе толькі ўзрастаць.