Як кансалідаваны беларусы

Сайт eurobelarus.info надрукаваў артыкул паводле прэзентацыі вынікаў даследавання "Патэнцыял салідарнасці ў беларускім грамадстве", якая адбылася ў Мінску 29 верасня.

Аўтары сацыялагічнага даследавання - група аналітыкаў Цэнтра еўрапейскай трансфармацыі і Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў (BISS) - вывучалі фактары і патэнцыял салідарнасці ў нашым грамадстве.

Мэтай даследавання было даць ацэнку і змястоўную інтэрпрэтацыю патэнцыялу грамадска-палітычнай салідарнасці ў беларускім грамадстве, распавяла мадэратар прэзентацыі, старэйшы аналітык Цэнтра еўрапейскай трансфармацыі Аксана Шэлест. Паводле яе слоў, важнай характарыстыкай салідарных дзеянняў з'яўляецца іх сітуацыйных характар, гэта значыць салідарнасць з'яўляецца і можа быць зафіксавана ў канкрэтным праяве, але не існуе ні як сталы від занятасці і дзейнасці, ні як пастаянная характарыстыка той ці іншай супольнасці, групы, грамадства.

Ці давяраюць грамадзяне Беларусі сацыяльным інстытутам і супольнасцям? Па словах дырэктара ЦЕТ Андрэя Ягорава, назіраецца крызіс даверу. Даследаванне паказала, што давер у беларускіх грамадзян фактычна замкнёны на блізкай крузе сям'і і сяброў. У любых цяжкіх сітуацыях людзі спадзяюцца хутчэй на асабістыя сувязі - родных, калег, аднакурснікаў, чым на дзяржаўныя і грамадскія інстытуты. Адпаведна, апошнія не адыгрываюць ролі ў жыцці грамадзян краіны. І толькі праваахоўныя органы выклікаюць некаторую ступень даверу ў пэўнага працэнта беларусаў.

З якой групай у грамадстве ідэнтыфікуюць сябе беларусы? Да каго сябе далучаюць грамадзяне, кажучы слова "мы"? Як распавяла аналітык BISS Алена Арцёменка, на першым месцы сярод груп, з якімі гатовыя сябе асацыяваць апытаныя, стаяць сям'я і блізкія сябры. 77% рэспандэнтаў заявілі, што часта ідэнтыфікуюць сябе менавіта з гэтай групай.

А вось з грамадзянамі Беларусі схільныя сябе асацыяваць значна часцей людзі з сярэдне-спецыяльнай адукацыяй, чым з вышэйшай. "Людзі з сярэдне-спецыяльнай адукацыяй схільныя больш ідэнтыфікаваць сябе з рознымі групамі па нацыянальнай і грамадзянскай ідэнтычнасці», - падкрэсліла аналітык.

Усе групавыя ідэнтычнасці, прапанаваныя ў даследаванні, засланяюцца сям'ёй, а гэта сведчыць аб тым, што патэнцыял для салідарызацыю у беларусаў дастаткова нізкі, адзначыла Алена Арцёменка. Другой па папулярнасці групай пасля сям'і ў насельніцтва стала група аднадумцаў - людзей, падобных па перакананнях.

Пра такі грунт патэнцыялу салідарнасці як падабенства ў ацэнках значных аб'ектаў распавяла старэйшы аналітык ЦЕТ Таццяна Вадалажская. У людзей могуць супадаць гэтыя семантычныя прасторы, а могуць моцна адрознівацца, патлумачыла даследчык. Былі прапанаваны наступныя значныя палітычныя аб'екты для ацэнкі: падзеі нацыянальнага гонару - 25 сакавіка і 3 ліпеня, Беларусь і Еўропа, Украіна і Расея, правы чалавека і стабільнасць, дзве сацыяльныя пазіцыі з рознымі каштоўнаснымі арыентацыямі - бізнэсмэн і чыноўнік. Далей даследчыкі спрабавалі вылучыць групы людзей, у якіх ацэнкі былі блізкія па ўсіх аб'ектах - фактычна салідарныя групы. Шэраг гэтых аб'ектаў мае дэзынтэгруючы патэнцыял.

"У першую чаргу, Украіна. Яна выклікае такі роскід адзнак, што практычна немагчыма сказаць пра тое, што людзі могуць гуртавацца, - адзначыла Вадалажская. - Там, відавочна, актыўна ідзе пераасэнсаванне, і Украіна сёння - аб'ект, які выклікае разброд і хістанні". Другім нечаканым для даследчыкаў момантам стаў "чыноўнік". Ён падзяліў ўсіх апытаных аж на шэсць груп. Прычым, ацэнкі - зусім розныя. Аднадушнасці ў меркаваннях ў грамадзян з нагоды чыноўнікаў не назіраецца. Яшчэ два аб'екты, якія маюць дэзынтэгруючы патэнцыял, - гэта "правы чалавека" і "Еўропа".

Што ж мае кансалідуючы грамадзян патэнцыял? Ацэнкі "Расіі" дзеляць ўсіх рэспандэнтаў на дзве амаль роўныя часткі: тых, хто не вызначыўся з нагоды свайго стаўлення да Расіі і актыўных прыхільнікаў палітыкі Крамля. Таксама кансалідуе беларусаў пазітыўны вобраз "бізнэсмэна" і станоўчая дата "3 ліпеня".

Абыякавымі грамадзяне засталіся да "Дня Волі" - "25 сакавіка". "Беларусь" і "стабільнасць" выклікалі эмоцыі ў малой колькасці публікі. Такім чынам, ацэнкі трох вышэйзгаданых аб'ектаў кажуць пра адсутнасць патэнцыялу.

Супярэчліва ставяцца да "правоў чалавека" ўсе рэспандэнты.

Даследаванне паказала, што большасць прапанаваных аб'ектаў не нясе ў сабе патэнцыялу салідарнасці. Прычына - не толькі ў супярэчнасцях ўспрымання, але і ў адсутнасці эмоцый. Тыя ж аб'екты, якія нясуць кансалідуючы патэнцыял, патрабуюць аналізу з пункту гледжання іх ўтрымання ў свядомасці грамадства, падкрэсліла аналітык. Усіх апытаных даследчыкі падзялілі на тры групы патэнцыйнай салідарнасці: "апора беларускай сістэмы", "еўрарамонт" і "ігнор".

Самай нешматлікай сталася група "еўрарамонт" - гэта ўсяго толькі 20,2% грамадзян Беларусі, якія жывуць па еўрапейскіх паняццях ўнутры нашай краіны, лакальна уладкоўваючы камфортны свет.

Самая шматлікая група - "ігнор": у ёй складаецца 41,2% рэспандэнтаў, якім пляваць на палітычнае жыццё краіны, акцыі салідарнасці і "плошчы". 38,6% апытаных сталі "апорай беларускай сістэмы".

Цікава, што менавіта "еўрарамонт" больш за іншых давярае дзяржструктурам, у тым ліку міліцыі і мясцовым органам улады. Рэспандэнты, якія трапілі ў гэтую групу, часцей за іншых "удзельнічалі 1 ці 2 разы" у акцыях салідарнасці і больш за іншых заклапочаныя праблемамі свайго горада і экалогіі. Чытаюць газеты і часопісы, у той час як прадстаўнікі "ігнор" актыўна глядзяць тэлевізар.

Пры гэтым ні "еўрарамонт", ні "ігнор" не маюць апоры для кансалідацыі, адзначаюць даследчыкі. А вось "апора беларускай сістэмы" якраз кансалідаваная і мае патэнцыял салідарнасці, арыентаваны на падтрыманне існуючай сістэмы.

Яшчэ адзін матэрыял на тэму прэзентацыі можна паглядзець тут